Son dönemin siyasal provokasyonlarının gölgesinde Mustafa Kemal’i yeniden anlamak
İftiraların anatomisi, çıkar haritası ve “kanıta dayalı” kısa yanıtlar
Sosyal medyada “kanıt” diye dolaşan kolajlar ve anonim videolar tarih tartışması üretmiyor; siyasi operasyon malzemesi üretiyor. Amaç: kurucu meşruiyeti aşındırmak, dindar kitleleri duygusal savunmaya çekmek, gündemi saptırmak ve tıklama/bağış gelirini şişirmek. Aşağıda, çok dolaşan iddiaları belgeye yaslanarak tek tek çürütüyor, bunların kimlere nasıl yarar sağladığını gösteriyorum.
Bu söylemlerden kim, nasıl faydalanıyor?
- Meşruiyet açığını kapatma: Başarısı/vaadi zayıf yapılar, kurucu figürü “gayrimeşru” gösterip bugünkü eksiklerini tarihe fatura eder.
- Devlet hafızasını kırma: Kurucu hafıza yıpratılırsa kurumlar “sahipsiz” bırakılır; kadro ele geçirme manevrası kolaylaşır.
- Dini duyguları istismar: “Namazı kılınmadı”, “dönmeydi” gibi iddialar inanç üzerinden aidiyet ve kutuplaşma satar.
- Alternatif kurtarıcı kültü: Eskiyi itibarsızlaştırıp yeni bir “önder” pazarlamak için zemin hazırlanır.
- Gündem saptırma: Ekonomi/yolsuzluk yerine “Şemsi Efendi kimdi?” tartıştırılır.
- Tıklanma ekonomisi: Algoritmalar öfkeyi ödüllendirir; başlıklardan nakit akışı doğar.
Vaka başlıkları — kısa ve vurucu yanıtlar (kaynaklı)
1) “Cenaze namazı kılınmadı.”
Yanlış. Atatürk’ün cenaze namazı 19 Kasım 1938 sabahı Dolmabahçe Sarayı’nda Ord. Prof. Mehmed Şerafeddin Yaltkaya tarafından kıldırıldı; akabinde devlet töreniyle nakil yapıldı. Ayrıntılar, Atatürk Ansiklopedisi ve AA arşivinde yer alır. (ataturkansiklopedisi.gov.tr, Anadolu Ajansı)
Niye ısıtılıyor? Dindar kitleyi “ihanete uğradın” duygusuna bağlayıp kimlik siperleri üretmek için.
2) “Şemsi Efendi Mektebi bir Yahudi okuluydu.”
Yanlış. Şemsi Efendi Mektebi, Selanik’te usûl-i cedid yöntemle eğitim veren özel bir Türk/Müslüman mektebidir; Atatürk’ün ilk eğitim basamaklarından biridir. Pedagoji ve müfredat ayrıntıları akademik/kurumsal kaynaklarda kayıtlıdır. (DergiPark, turkmaarifansiklopedisi.org.tr)
Niye ısıtılıyor? Erken eğitim çevresini “yabancı etki” diye çerçeveleyip kurucu kimliği tartışmalı göstermek için.
3) “Şemsi Efendi aslında Sabbatai’nin torunu Simon/Şimon Zevi idi.”
Kanıtsız komplo kurgusu. İddia, Selanikli Osmanlı muallimi Şemsi Efendi (1851/52–1917) ile İsrail’in 2. Cumhurbaşkanı Yitzhak Ben-Zvi’nin babası Zvi Shimshi (Shimshelevich, 1862–1953) kişiliklerini birbirine karıştırır.
- Şemsi Efendi gerçeği: Balkan Savaşları’nda Selanik’in el değiştirmesi üzerine 1912’de İstanbul’a göç eder, ilköğretim müfettişi olur; 1917’de Eyüp civarında vefat eder, Üsküdar Bülbülderesi’ne defnedilir. (DergiPark)
- “Simon/Zvi” gerçeği: Zvi Shimshi Polonya/Rusya kökenli bir Siyonist aydındır; 1923’te Kudüs’e gelir ve 1953’te orada vefat eder. Kronoloji, coğrafya ve meslek çevreleri örtüşmez. (Jewish Telegraphic Agency, Wikipedia)
Niye ısıtılıyor? “Köken şüphesi” üreterek kurucu figürün erken eğitim çevresini tartışmalı gösterip bugüne kimlik siyaseti taşımak için.
4) “Atatürk dönmeydi (Sabetayistti).”
Belgesiz. Kurumsal özetler, baba tarafından ailenin Konya/Karaman’dan Rumeli’ye iskân edilen Kızıl Oğuz/Kocacık Yörükleri hattına bağlandığını belirtir; “dönme köken” iddiasını doğrulayan birincil kayıt yoktur. (ataturkansiklopedisi.gov.tr, TDV İslâm Ansiklopedisi, kho.msu.edu.tr)
Niye ısıtılıyor? “Kurucu figür = ‘bizden değil’” alt mesajıyla meşruiyet aşındırmak ve kutuplaşma üretmek için.
5) “Masondu.”
Açık, onaylı üyelik belgesi yayımlanmış değil. Dahası Türkiye Büyük Locası Ekim 1935’te İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’nın talebiyle çalışmalarını durdurdu; Masonluk 1948 sonrası yeniden canlandı. “Aktif masondu” savı bu tabloyla da çelişir. (HKEMBL, DergiPark)
Niye ısıtılıyor? “Gizli ağlar devleti kurdu” anlatısıyla komplo siyasetine alan açmak için.
6) “Dine düşmandı.”
Genelleme hatası. Din hizmetleri 3 Mart 1924’te 429 sayılı kanunla Diyanet çatısı altında kurumsallaştırıldı; 430 sayılı Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile eğitim birleştirildi. Cenaze merasimi de dini usulle icra edilmiştir. Bu veriler, “dine düşmanlık” genellemesini bozar. (TDV İslâm Ansiklopedisi, istanbulbarosu.org.tr, Anadolu Ajansı)
Niye ısıtılıyor? Dini duygular üzerinden sadakat mobilizasyonu sağlamak için.
İddialar nasıl “gerçek” gibi gösteriliyor?
- Bulanık açılış: “Deniyor ki…”
- Sahte otorite: Blog/kanal “profesörleri”.
- Yarım doğru: Bir foto/yer bilgisi doğru; çıkarım yanlış.
- İstifleme: 10 iddia → biri çürütülse bile şüphe dumanı kalır.
- Yankı odaları: Aynı içerik yüz hesapta dolaşır → “Demek ki var bir şey.”
5 dakikalık “delil denetimi” kılavuzu (okur kalkanı)
- Tarih-mekân-saat tam mı? (Örn. 19 Kasım 1938, Dolmabahçe.) (ataturkansiklopedisi.gov.tr)
- Birincil/kurumsal kaynak var mı? (Atatürk Ansiklopedisi, DergiPark, TDV İA, Diyanet vb.) (DergiPark, TDV İslâm Ansiklopedisi)
- Bağımsız iki kaynak örtüşüyor mu? (AA arşivi + ansiklopedi.) (Anadolu Ajansı, ataturkansiklopedisi.gov.tr)
- Kronoloji sağlam mı? (Zvi Shimshi 1923’te Kudüs; Şemsi 1917’de İstanbul’da vefat.) (Jewish Telegraphic Agency, DergiPark)
- Çıkar analizi: İçeriği yayan ne kazanıyor? (oy, örgüt bağı, para, izlenme)
Son söz — Kısa manifesto
- Hakikat, desibel değil delildir. En çok bağıran değil, en sağlam kaynak haklıdır.
- Hafıza egemenliğin parçasıdır. Kurucu figürü itibarsızlaştırmak, ortak paydayı parçalar.
- Şüphe iyidir; istismar değil. Soru sorun, kanıt isteyin; duygusal şantaja teslim olmayın.
İftiraları çürütmekle yetinmeyelim; hangi çıkar için dolaşıma sokulduklarını her seferinde görünür kılalım. O zaman tartışma, kimin sesi yüksekse onun değil; kimin delili sağlamsa onun lehine döner.
